SOCIO-DEMOGRAPHIC FACTORS AND THE ‘UNBANKING’ OF POLISH SOCIETY

Marlena Grzelczak

doi:10.22630/PEFIM.2022.28.77.15

Czynniki społeczno-demograficzne a ubankowienie społeczeństwa polskiego

PDF (English)

Opublikowane:

Dec 30, 2022

Numer

Nr 28(77) (2022)

Dział

Artykuły

CitedBy/Share

Marlena Grzelczak

University of Łódź

https://orcid.org/0000-0002-3653-3920

DOI: https://doi.org/10.22630/PEFIM.2022.28.77.15

Słowa kluczowe : ubankowienie, płatności bezgotówkowe, czynniki społeczno-demograficzne

Abstrakt

Celem opracowania była ocena stopnia zaawansowania obrotu bezgotówkowego wśród mieszkańców Polski – konsumentów oraz określenie związku między czynnikami społeczno-demograficznymi a ubankowieniem Polaków. Oceny stopnia zaawansowania obrotu bezgotówkowego społeczeństwa dokonano za pomocą zdefiniowanych przez autorkę opracowania trzech poziomów ubankowienia. Na podstawie przeglądu literatury sformułowano hipotezę badawczą: istnieje statystycznie istotny związek pomiędzy cechami społeczno-demograficznymi a ubankowieniem konsumentów. Hipotezę badawczą zweryfikowano na podstawie wyników własnych badań z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety przeprowadzonych na przełomie października i listopada 2019 roku na próbie 500 dorosłych Polaków (18 lat i więcej). Wyniki badania empirycznego generalnie potwierdziły statystycznie istotny wpływ cech społeczno-demograficznych na poziom ubankowienia Polaków. Istotny wpływ na ubankowienie społeczeństwa polskiego mają wiek, poziom wykształcenia, dochód netto w przeliczeniu na jedną osobę w gospodarstwie domowym, rodzaj wykonywanej pracy. Nieistotne statystycznie okazały się zmienne takie jak płeć i miejsce zamieszkania. Badania wykazały, że 10% badanej populacji stanowiły osoby nieubankowione, a aż 87,20% reprezentowało poziom 3 (pełne ubankowienie). Problem wykluczenia transakcyjnego dotyczy osób młodych w wieku 18-24 lata oraz osób starszych w wieku powyżej 61 lat. W grupie nieubankowionych znaleźli się przede wszystkim rolnicy, robotnicy niewykwalifikowani, bezrobotni oraz emeryci i renciści, a w ramach poziomu 3 – głównie pracownicy biurowi, umysłowi oraz robotnicy wykwalifikowani. Najmniejsze wykluczenie występuje u osób w wieku produkcyjnym 25-44 lata. Osoby z tego przedziału wiekowego stanowiły ponad 40% udziału w ramach poziomu 3. Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia na- stępuje przesunięcie osób do coraz wyższych poziomów pod względem ubankowienia. Badania wykazały, że im wyższy dochód netto w przeliczeniu na jedną osobę, tym wyższy poziom ubankowienia wśród Polaków. Wyniki przeprowadzonych badań stanowią uzupełnienie dotychczasowych analiz oraz wskazują propozycje działań dla instytucji promujących obrót bezgotówkowy wśród społeczeństwa polskiego.

Jak cytować

Grzelczak, M. (2022). Czynniki społeczno-demograficzne a ubankowienie społeczeństwa polskiego. Zeszyty Naukowe SGGW, Polityki Europejskie, Finanse I Marketing, (28(77), 63–77. https://doi.org/10.22630/PEFIM.2022.28.77.15

Bibliografia

Allen H.: Innovations in retail payments: e-payments, Quarterly Bulletin, Bank of England 2003, p. 428-438

Anderloni L., Carluccio E.M.: Access to Bank Account and Payment Services, [in:]: L. Anderloni, M.D. Braga, E. Carluccio (eds.), New Frontiers in Banking Services. Emerging Needs and Tailored Products for Untapped Markets, Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg 2007. (Crossref)

Annual Economic Report, Bank for International Settlements (BIS), 2020, https://www.bis.org/publ/arpdf/ar2020e.pdf (access: 25.10.2020).

Auer A., Cornelli G., Frost J.: Rise of the central bank digital currencies: drivers, approaches and technologies, BIS Working Papers, 880/2020, p. 1-42. (Crossref)

Beck T., Demirguę-Kunt A.: Access to Finance - An Unfinished Agenda, The World Bank Economic Review, 2008, p. 383-396. (Crossref)

Boer R., Hansen C., Screpnic A.: Online Payments 2010. Increasingly a Global Game "Innopay", Amsterdam 2010.

Borzekowski R., Kiser E.K:. The Choice at the Checkout: Quantifying Demand Across Payment Instruments, Finance and Economics Discussion Series Divisions of Research & Statistics and Monetary Affairs Federal Reserve Board, Washington, DC 2006. (Crossref)

Bounie D., Camara Y., Galbraith J.W.: Consumers’ mobility, expenditure and online-offline substitution response to COVID-19: evidence from French transaction Data, CIRANO Working Papers, 2020, p. 2020S-2028S. (Crossref)

Connolly C., Haijai K.: Financial Services and Social Exclusion. Financial Services Consumer Policy Centre, University of New South, Sydney 2001.

COVID-19 Has Changed Online Shopping Forever, Survey Shows, UNCTAD, 2020, https://unctad.org/press-material/covid-19-has-changed-online-shopping-forever-survey-shows (access: 26.02.2021).

Financial Services Provision and Prevention of Financial Exclusion, European Commission, https://www.fi-compass.eu/sites/default/files/publications/financial-services-provision-and-prevention-of-financial-exclusion.pdf (access: 15.04.2020).

Financial Services Provision and Prevention of Financial Exclusion. EC Report, VC/2006/0183, European Commission, Brussels 2008.

Fondeville N., Ozdemir E., Ward T.: Financial Exclusion in the EU. New Evidence from the EU- SILC Special Module. Research Note 3. European Commission, Brussels 2010.

Galoni C., Carpenter G.S., Rao H.: Disgusted and afraid: Consumer choices under the threat of contagious disease, Journal of Consumer Research, 3, 47/2020, p. 373-392. (Crossref)

Gan C., Clemens M., Limsombunchai V., Weng A.: A logit analysis of electronic banking in New Zealand, International Journal of Bank Marketing, 24 (6)/2006, p. 360-383. (Crossref)

Grzegorczyk W.: Marketing bankowy, Oficyna Wydawnicza Brant, Bydgoszcz, Łódź 2004.

Hayashi F., Klee E.: Technology Adoption and Consumer Payments: Evidence from Survey Data, Review of Network Economics, 2 (2)/2003, p. 175-190. (Crossref)

Humphrey D., Kim M., Vale B.: Realizing the Gains from Electronic Payments: Costs, Pricing and Payment Choice, Journal of Money, Credit and Banking 33, 2/3/2001, p. 216-234. (Crossref)

Jonker N.: Payment instruments as perceived by consumers: results from a household survey, De Economist, 155, 3/2007, p. 271-303. (Crossref)

Kennickell A.B., Kwast M.L.: Who uses electronic banking? Results from the 1995 Survey of Consumer Finances, Proceedings from the Federal Reserve Bank of Chicago’s Annual Conference on Bank Structure and Competition, Federal Reserve Bank of Chicago, Chicago 1997. (Crossref)

Klee E.: Retail payments 1995-2001: findings form aggregate data and the survey of consumer finances. Board of Governors of the Federal Reserve System, Washington 2004.

Kotkowski R. (red.), Dulinicz M., Maciejewski K., Zwyczaje płatnicze w Polsce w 2020 r. Podstawowe wyniki badania, NBP, Warszawa 2021.

Koźliński T.: Porównanie wyników badań ubankowienia Polaków przeprowadzonych przez Narodowy Bank Polski w 2006 i 2009, NBP, Warszawa 2009.

Koźliński T.: Zwyczaje płatnicze Polaków, NBP, Departament Systemu Płatniczego, Warszawa 2013.

Krzyżkiewicz Z.: Operacje bankowe, [in:] W.L. Jaworski, Z. Zawadzka (eds), Bankowość. Podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa 2008.

Łapczyński M.: Analiza porównawcza tabeli kontyngencji i metody CHAID, Zeszyty Naukowe, Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 659/2005, p. 151.

Maison D.: Postawy Polaków wobec obrotu bezgotówkowego. Raport z badania 2016 i analiza po-równawcza z danymi z 2009 i 2013 roku, NBP, Warszawa 2017.

Meijer R.W.: The Single European Cash Area: Towards a more efficient European cash society, Journal of Payments Strategy & Systems, 4, 3/2010, p. 1-9.

Mot E.S., Cramer J.S., van der Gulik E.M.: De keuze van een betaalmiddel, SEO rapport nr 228, Stichting voor Economisch Onderzoek der Universiteit van Amsterdam, Amsterdam 1989.

Nawojczyk M.: Przewodnik po statystyce dla socjologów, Wydawnictwo Predictive Solutions, Kraków 2010.

Payments in Sweden 2020, Sveriges Riksbank, 2020, https://www.riksbank.se/en-gb/payments-cash/payments-in-sweden/payments-in-sweden-2020/1.-the-payment-market-is-being-digital- ised/, (access: 10.12.2021).

Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów Unii Europejskiej za 2018 r., NBP, Departament Systemu Płatniczego, Warszawa 2020.

Report The Little Data Book on 18 Financial Inclusion, Global Index Database, World Bank Group, Washington 2018, https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/29654/LDB-FinInclusion2018.pdf?sequence=1&isAllowed=y (access: 09.05.2020).

Saiti D., Kiselick M., Josimovski S.: Level of customer satisfaction from electronic banking services in the Polog region, Journal of Sustainable Development, 5 (13)/2015, p. 45-68.

Schuh S., Stavins J.: Why Are (Some) Consumers (Finally) Writing Fewer Checks? The Role of Payment Characteristics, Federal Reserve Bank of Boston, Boston 2007.

Stola E.: Ubankowienie społeczeństwa a rozwój sektora bankowego w Polsce, Rozprawy Ubezpie-czeniowe. Konsument na rynku usług finansowych, 30, 4/2018, p. 81-95.

Stavins J.: Effect of Consumer Characteristics on the Use of Payment Instruments, New England Economic Review, 3/2001, p. 19-31.

Suchecka J.: Metody statystyczne. Zarys teorii i zadania, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2003.

Ustawa z dn. 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. z 1997 r., Nr 140, poz. 939 as amend. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 as amend. ZrozumFinanse.pl, http://zrozumfinanse.pl/poland/portal/slownik/slownik_1663.htm (access: 23.12.2017).

Statystyki